Verlicht despotisme | Geschiedenis van de westerse beschaving II (2023)

21.1.4: Verlicht despotisme

Verlichte despoten, geïnspireerd door de idealen van het tijdperk van de Verlichting, waren van mening dat koninklijke macht niet voortkwam uit goddelijk recht, maar uit een sociaal contract waarbij een despoot de macht werd toevertrouwd om te regeren in plaats van andere regeringen.

Grote denkers uit het tijdperk van de Verlichting worden gecrediteerd voor de ontwikkeling van regeringstheorieën die cruciaal zijn voor de oprichting en evolutie van de moderne door het maatschappelijk middenveld aangestuurde democratische staat. Verlicht despotisme, ook wel verlicht absolutisme genoemd, behoorde tot de eerste ideeën die voortkwamen uit de politieke idealen van de Verlichting. Het concept werd formeel beschreven door de Duitse historicus Wilhelm Roscher in 1847 en blijft controversieel onder geleerden.

Verlichte despoten waren van mening dat koninklijke macht niet voortkwam uit goddelijk recht, maar uit een sociaal contract waarbij een despoot de macht werd toevertrouwd om te regeren in plaats van andere regeringen. In feite versterkten de vorsten van het verlichte absolutisme hun gezag door het leven van hun onderdanen te verbeteren. Deze filosofie hield in dat de soeverein de belangen van zijn of haar onderdanen beter kende dan zijzelf. De vorst die de verantwoordelijkheid voor de onderdanen op zich nam, belette hun politieke deelname. Het verschil tussen een despoot en eenverlichtdespot is gebaseerd op een brede analyse van de mate waarin zij het tijdperk van de Verlichting omarmden. Historici debatteren echter over de daadwerkelijke implementatie van verlicht despotisme. Ze maken onderscheid tussen de 'verlichting' van de heerser persoonlijk versus die van zijn of haar regime.

Het verlichte despotisme werd verdedigd in een essay van Frederik de Grote, die van 1740 tot 1786 over Pruisen regeerde. Hij was een liefhebber van Franse ideeën en nodigde de prominente Franse verlichtingsfilosoof Voltaire uit om in zijn paleis te komen wonen. Met de hulp van Franse experts organiseerde Frederick een systeem van indirecte belastingen, dat de staat meer inkomsten opleverde dan directe belastingen. Een van de grootste prestaties van Frederick was de beheersing van de graanprijzen, waarbij overheidsopslagplaatsen de burgerbevolking in staat zouden stellen te overleven in behoeftige regio's, waar de oogst slecht was. Frederick moderniseerde de Pruisische bureaucratie en het ambtenarenapparaat en voerde in zijn hele rijk een religieus beleid dat varieerde van tolerantie tot segregatie. Hij was grotendeels niet-praktiserend en tolereerde alle religies in zijn rijk, hoewel het protestantisme de favoriete religie werd en katholieken niet werden gekozen voor hogere staatsposities. Hoewel hij de handel door Joodse burgers van het rijk beschermde en aanmoedigde, uitte hij herhaaldelijk sterke antisemitische gevoelens. Hij moedigde ook immigranten van verschillende nationaliteiten en religies aan om naar Pruisen te komen. Sommige critici wijzen echter op zijn onderdrukkende maatregelen tegen veroverde Poolse onderdanen nadat een deel van het Poolse land onder de controle van het Pruisische rijk viel. In navolging van de gemeenschappelijke interesse van verlichte despoten steunde Frederick de kunsten, de filosofen waar hij de voorkeur aan gaf, en de volledige vrijheid van pers en literatuur.

Catharina II van Rusland was de meest gerenommeerde en langst regerende vrouwelijke leider van Rusland, regerend van 1762 tot haar dood in 1796. Als bewonderaar van Peter de Grote bleef ze Rusland langs West-Europese lijnen moderniseren, maar haar verlichte despotisme manifesteerde zich vooral met haar toewijding aan kunst, wetenschappen en de modernisering van het Russische onderwijs. Het Hermitage Museum, dat nu het hele Winterpaleis beslaat, begon als de persoonlijke collectie van Catherine. Ze schreef komedies, fictie en memoires, terwijl ze Voltaire, Diderot en d'Alembert cultiveerde - alle Franse encyclopedisten die later haar reputatie in hun geschriften bevestigden. De vooraanstaande Europese economen van haar tijd werden buitenlandse leden van de Free Economic Society, die op haar voorstel in 1765 in Sint-Petersburg werd opgericht. Ze rekruteerde ook West-Europese wetenschappers. Binnen een paar maanden na haar toetreding in 1762, nadat ze had gehoord dat de Franse regering dreigde de publicatie van de beroemde Franse Encyclopédie stop te zetten vanwege de ongodsdienstige geest, stelde Catherine Diderot voor om zijn grote werk in Rusland onder haar bescherming te voltooien. Ze geloofde dat er een 'nieuw soort persoon' kon worden gecreëerd door Russische kinderen West-Europees onderwijs bij te brengen. Ze bleef de onderwijstheorie en -praktijk van andere landen onderzoeken en hoewel ze enkele onderwijshervormingen doorvoerde, slaagde ze er niet in een nationaal schoolsysteem op te zetten.

Hoewel Catherine de meeste democratische principes niet in de praktijk bracht, vaardigde ze codes uit die ingingen op enkele moderniseringstrends, waaronder het verdelen van het land in provincies en districten, het beperken van de macht van edelen, het creëren van een middenstand en een aantal economische hervormingen. De militaire dienstplicht en economie bleven echter afhankelijk van lijfeigenschap, en de toenemende eisen van de staat en particuliere landeigenaren leidden tot een grotere afhankelijkheid van lijfeigenen.

Maria Theresa was de enige vrouwelijke heerser van de Habsburgse heerschappijen en de laatste van het Huis van Habsburg. Ze voerde belangrijke hervormingen door om de militaire en bureaucratische efficiëntie van Oostenrijk te versterken. Ze verdubbelde de staatsinkomsten tussen 1754 en 1764, hoewel haar poging om geestelijken en adel te belasten slechts gedeeltelijk succesvol was. Desalniettemin hebben haar financiële hervormingen de economie enorm verbeterd. In 1760 richtte Maria Theresa de staatsraad op, die diende als een commissie van deskundige adviseurs. Het ontbrak aan uitvoerende of wetgevende macht, maar toonde niettemin het verschil tussen de autocratische regeringsvorm. In de geneeskunde was haar beslissing om haar kinderen te laten inenten na de pokkenepidemie van 1767 verantwoordelijk voor het veranderen van de negatieve kijk van Oostenrijkse artsen op vaccinatie. Oostenrijk verbood heksenverbranding en marteling in 1776. Het werd later opnieuw ingevoerd, maar de progressieve aard van deze hervormingen blijft opgemerkt. Onderwijs was een van de meest opvallende hervormingen van het bewind van Maria Theresa. In een nieuw schoolsysteem gebaseerd op dat van Pruisen, moesten alle kinderen van beide geslachten van de leeftijd van 6 tot 12 jaar naar school, hoewel de wet erg moeilijk bleek te zijn om uit te voeren.

Maria Theresa vond het echter moeilijk om in de intellectuele sfeer van de Verlichting te passen. Zo meende ze dat religieuze eenheid noodzakelijk was voor een vreedzaam openbaar leven en verwierp ze expliciet het idee van religieuze tolerantie. Ze beschouwde zowel de joden als de protestanten als gevaarlijk voor de staat en probeerde hen actief te onderdrukken. oorzaak moet van haar zijn.

De oudste zoon van Maria Theresa, Jozef II, keizer van het Heilige Roomse Rijk van 1765 tot 1790 en heerser over de Habsburgse landen van 1780 tot 1790, voelde zich op zijn gemak met de ideeën van de Verlichting. Joseph was een voorstander van verlicht despotisme, maar zijn toewijding aan het moderniseren van hervormingen veroorzaakte aanzienlijke tegenstand, die uiteindelijk culmineerde in het niet volledig uitvoeren van zijn programma's.

Joseph inspireerde tot een volledige hervorming van het rechtssysteem, schafte in de meeste gevallen wrede straffen en de doodstraf af en legde het principe op van volledige gelijke behandeling van alle overtreders. Hij maakte een einde aan de censuur van pers en theater. In 1781-1782 breidde hij de volledige wettelijke vrijheid uit tot lijfeigenen. De verhuurders zagen echter dat hun economische positie bedreigd werd en draaiden uiteindelijk het beleid terug. Om de belastingdruk gelijk te trekken, gaf Joseph opdracht tot een taxatie van alle landen van het rijk om één enkele egalitaire belasting op land te heffen. De meeste van zijn financiële hervormingen werden echter kort voor of na de dood van Joseph in 1790 ingetrokken. Om een ​​geletterde burgerij voort te brengen, werd basisonderwijs verplicht gesteld voor alle jongens en meisjes en werd hoger onderwijs op praktische wijze aangeboden aan een select aantal. Joseph schiep studiebeurzen voor getalenteerde arme studenten en stond de oprichting van scholen voor joden en andere religieuze minderheden toe. In 1784 beval hij dat het land de instructietaal zou veranderen van Latijn in Duits, een zeer controversiële stap in een meertalig imperium. Joseph probeerde ook de medische zorg in Wenen te centraliseren door de bouw van één groot ziekenhuis, het beroemde Allgemeines Krankenhaus, dat in 1784 werd geopend. Centralisatie verergerde echter de sanitaire problemen, veroorzaakte epidemieën en een sterftecijfer van 20% in het nieuwe ziekenhuis. maar de stad werd in de volgende eeuw bij uitstek op medisch gebied.

Waarschijnlijk de meest impopulaire van al zijn hervormingen was zijn poging tot modernisering van de zeer traditionele katholieke kerk. Joseph II noemde zichzelf de bewaker van het katholicisme en sloeg krachtig toe tegen de pauselijke macht. Hij probeerde de katholieke kerk in zijn rijk tot staatsinstrument te maken, onafhankelijk van Rome. Joseph was erg vriendelijk tegen de vrijmetselarij, omdat hij het zeer verenigbaar vond met zijn eigen verlichtingsfilosofie, hoewel hij blijkbaar nooit zelf lid was van de loge. In 1789 vaardigde hij een handvest uit van religieuze tolerantie voor de joden in Galicië, een regio met een grote Jiddisch sprekende traditionele joodse bevolking. Het handvest schafte de gemeenschappelijke autonomie af, waarbij de joden hun interne aangelegenheden controleerden. Het bevorderde de germanisering en het dragen van niet-joodse kleding.

toeschrijvingen

• Verlicht despotisme

  • "Maria Theresa."https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Theresa.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Encyclopedie."https://en.wikipedia.org/wiki/Encyclop%C3%A9die.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Frederik de Grote."https://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_the_Great.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Katelijne de Grote."https://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_the_Great.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Lijfeigenschap."https://en.wikipedia.org/wiki/Serfdom.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Verlicht absolutisme."https://en.wikipedia.org/wiki/Enlightened_absolutism.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Tijdperk van Verlichting."https://en.wikipedia.org/wiki/Age_of_Enlightenment#Enlightened_absolutism.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Jozef II, keizer van het Heilige Roomse Rijk."https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_II,_Holy_Roman_Emperor.Wikipedia CC BY-SA 3.0.

  • "Joseph2pflug_1799.jpg."https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_II,_Holy_Roman_Emperor#/media/File:Joseph2pflug_1799.jpg.Wikipedia Publiek domein.

  • "Galaktionov_Smolny_institute_1823.jpg."https://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_the_Great#/media/File:Galaktionov_Smolny_institute_1823.jpg.Wikipedia Publiek domein.